Kaldıraç Nedir?
Kaldıraç, yatırım kapasitenizi arttırır ve yatırım gücünüzü katlar. Kârınızı arttırır ama aynı zamanda riskinizi de arttırır.
Hemen Başlayın!
Kaldıracı Anlamak
Online türev yatırımları ilk ortaya çıktığında en popüler dayanak varlık, döviz çiftlerinin nispi değerleri üzerinde spekülasyon olan Forex’ti. Dövizlerin takas edilmesini ilgilendiren tüm işlemleri içeren bu piyasa devasa büyüklüktedir ve döviz kurları genelde bir sentin yüzde biriyle ya da “pipler” ile ölçülen küçük artışlarla sürekli değişmektedir. Örneğin, Euro – ABD Doları döviz çiftini ele alalım. Son 10 yıl boyunca günlük ortalama değişiklik 40 ila 100 pip arasında (günde 0,4 ila 1 sent arası, yukarı veya aşağı) olmuştur. Bu nedenle, fark edilebilir bir değişim görmek için bir yatırım pozisyonuna ortalama bireysel bir yatırımcının elinde bulunandan çok daha fazla, devasa tutarlarda yatırım yapmak gerekmektedir. Sonuç olarak, online brokerler müşterilerine yatırımlarında kaldıraç kullanma imkanı sunmaktadır. Maalesef, kaldıraç KULLANAN çoğu yatırımcı, onun ne olduğunu tam olarak anlamamaktadır. “Arttırmak” anlamına gelen “kaldıraç” terimi, ilk olarak sanayi devrimi sırasında fiziksel bir kaldıraç kullanarak bir eylemin kapsamını arttırmayı açıklamak için kullanılmıştır. 1933 yılında bu kelime, kredi için bir işletmenin varlıklarını ipotek ettirerek büyümesini ifade etmek amacıyla iş dünyasına girdi. Böylece, kaldıracın finans yatırımlarında ne olduğunu anlamak amacıyla, bir araca yatırım yapmak için fonlarınızı ipotek etmenizi zorunlu kıldığını göz önünde bulundurmanız yeterlidir. İpotek ettiğiniz şey ile yatırımın büyüklüğü arasında doğrudan bir ilişki olmasına gerek yoktur. Aslında, çoğu online broker ipotek ettiğiniz varlıklarınızdan çok daha yüksek değerde bir pozisyon açacaktır ancak kârlarınız ve zararlarınız yatırımla ilişkilidir ve ipotek edilen ilk toplamla ilgili değildir (bkz. aşağıda “teminat”). Artış seviyesi, yatırımcının (teminat) yatırımı ile brokerin bunun sonucunda açtığı pozisyonun büyüklüğü arasındaki oran olarak ifade edilir. 1:400’lük kaldıraç, yatırılan her bir dolar için açılan pozisyonun 400$’a karşılık geldiği anlamına gelir. 1:20’lik kaldıraç, her bir dolar için pozisyonun boyutunun 20$’a karşılık geldiği anlamına gelir ve böyle devam eder.
Kaldıracın Diğer Yüzü – Teminat
Bir online Fark Sözleşmesi (CFD) brokeri ile yatırım yaparken bir pozisyon açtığınızda para hesabınızdan düşülmez. Bunun yerine yalnızca pozisyonu kapattığınızda bakiyenize kâr eklenir veya bakiyenizden zarar düşülür. Bu sırada paranız, kullanılan ve serbest teminat olarak ikiye ayrılır. Kullanılan teminat paranızın açık pozisyonlarınız için ipotek edilen miktarıdır ve serbest teminat ise yeni pozisyonlar açmak için hâlâ kullanabileceğiniz para miktarıdır. Üçüncü teminat türü ise belirli bir yeni pozisyon açmak için sahip olmanız gereken serbest teminat miktarı olan gerekli teminattır. Gerekli teminat, pozisyon büyüklüğü ve kaldıracınıza göre hesaplanır ve bir araçtaki kaldıraçla ters orantılı olan bir yüzde olarak gösterilir. Böylece, EURUSD döviz çiftinde 1:400’lük kaldıraçla 10.000€ değerinde bir pozisyon açıyorsanız (1 mini lot) pozisyon büyüklüğünün 1/400’ünü (%0,0025) ipotek etmeniz gerekecektir. Bu da 25€ gerekli teminat demektir. Pozisyon açıldığı anda gerekli teminat, kullanılan teminatınıza eklenir ve serbest teminatınızdan çıkartılır. Brokerin alış/satış spread oranı (sunulan alış ve satış oranları arasındaki fark) nedeniyle zararına açıldığından, (zaten kaldıraçlı olan) bu zarar da serbest teminattan düşülür ve kullanılan teminatınıza eklenir. Bu dinamik, pozisyon zarar veya kâr elde ettiği sürece devam eder. Kaldıraçlı pozisyonunuzun boyutuna göre sürekli değişir.
Sorun nerede?
Yukarıda da açıklandığı üzere kaldıraç, yalnızca pozisyonun büyüklüğünü değil aynı zamanda yatırımcının pozisyonundaki bunu izleyen kâr veya zararı da etkiler. Bir yatırımcı bir pozisyona 1$ yatırırsa döviz çiftinin değerinde 100 piplik (örneğin EURUSD döviz çiftinde 1 sent) bir hareket, 1:400’lük kaldıraç uygulanması halinde 4$ değerinde bir harekete dönüşür. Bu kâr olduğunda sorun yok ancak zarar olduğunda ise yatırımcı, yatırdığı tutarın 4 katını kaybeder. Çoğu brokerin EURUSD için minimum forex pozisyonunun 10.000 birim veya 10.000€ olduğu dikkate alındığında bu zarar, tokat gibi çarpan bir sürpriz olabilir. Şimdi, 1:400’lük kaldıraçla yatırımcının yatırımının (10000/400=) 25€’ya denk geldiğini dikkate alırsak 1 sentlik bir hareket gibi görünen bir durumda 100€ kaybettiğini keşfetmek oldukça rahatsız edici olabilir.
Kaldıracınızı Kendiniz Seçerek Kontrol Altına Alın
Şimdiye kadar yatırım durumunuzun seviyesine bağlı olarak, kaldıracınız brokeriniz tarafından seçilirdi. Bireysel yatırımcılar varlık sınıfına ve araca bağlı olarak 1:2 ila 1:30 arası kaldıraç kullanabilirken, gerekli deneyimlerinin ve kaynaklarının o seviyedeki riski karşılayabileceği dikkate alındığında, profesyonel yatırımcılar 1:400’e kadar kaldıraç kullanabiliyorlardı. Kaldıracınızı düşürmek hesap yöneticinizle iletişime geçmenizi ve onun, hesabınızın kaldıracını değiştirmesini sağlamayı gerektiriyordu. Şimdiyse teknoloji engelinin nihayet ortadan kalkmasıyla, sonunda yatırımcıların, her bir ayrı yatırım için kaldıraç ve risk seviyelerini kendilerinin belirlemesine imkan sağlayabiliyoruz. Tek bir tıkla seçiminizi yapmanız ve pozisyonu onaylamanız yeterlidir. Yine de unutmayın ki pozisyonunuzu açtıktan sonra bu parametreyi değiştiremezsiniz, çünkü teminat seviyeleriniz (kullanılan ve serbest) çoktan değişmiş olacaktır.
